Viêm xoang: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị đúng

Ô nhiễm môi trường trầm trọng khiến những bệnh lý về viêm nhiễm đường xoang càng phổ biến hay còn gọi là viêm xoang. Vậy bệnh viêm xoang là gì, có triệu chứng như thế nào? Cách chữa viêm xoang an toàn tại nhà? Nên sử dụng loại thuốc nào là tốt? Chúng tôi sẽ giúp các bạn trả lời những câu hỏi này ngay sau đây.

1. Tìm hiểu chung về bệnh viêm xoang

Viêm xoang là tình trạng niêm mạc hô hấp trong các ổ xoang cạnh mũi bị viêm do nhiễm trùng. Có rất nhiều tác nhân gây hại có thể dẫn đến viêm xoang nhưng chủ yếu vẫn là vi khuẩn. Việc xâm nhập của những tác nhân này sẽ gây tăng dịch tiết nhầy, phù nề ở phần niêm mạc và dẫn đến tình trạng tắc nghẽn ở các xoang. Đây là một dạng bệnh lý về đường hô hấp có rất nhiều biến thể như viêm xoang mũi, viêm xoang trán, viêm xoang hàm,…

Viêm mũi xoang (viêm xoang) là tình trạng viêm nhiễm của niêm mạc mũi và các xoang cạnh mũi. Viêm xoang là một trong những bệnh lý tai mũi họng thường gặp. Theo ước tính, có khoảng 15% dân số mắc viêm xoang và đây cũng là 1 trong 10 chẩn đoán hàng đầu tại các phòng khám tai mũi họng.

Theo các PGS.TS.BS Nguyễn Thị Ngọc Dung – nguyên giám đốc bệnh viện Tai Mũi Họng TP Hồ Chí Minh khuyến cáo: “Bệnh xoang không quá nguy hiểm nhưng nếu không chữa trị kịp thời và không đúng cách thì bệnh có thể để lại nhiều biến chứng và hệ luỵ ảnh hưởng đến sức khỏe chúng ta”.

2. Phân loại viêm xoang

Có 2 cách để phân loại bệnh viêm xoang:

2.1 Phân loại dựa trên mức độ bệnh

Viêm xoang cấp tính

Viêm xoang cấp tính hay còn gọi là viêm mũi xoang cấp tính, là một hiện tượng viêm/ nhiễm các niêm mạc của các xoang trong thời gian ngắn. Tình trạng này ngăn chất nhầy thoát ra mũi và có triệu chứng giống như bệnh cảm lạnh thông thường như chảy nước mũi, hôi miệng, đau đầu, nghẹt mũi, đau nhức vùng quanh má và mắt…..

Viêm xoang cấp tính thường kéo dài từ 1-4 tuần và được chia thành 2 dạng: viêm xoang mũi cấp tính do virus và viêm xoang mũi do vi khuẩn.

Viêm xoang bán cấp

Loại viêm xoang này có triệu chứng ít nghiêm trọng hơn viêm xoang cấp tính nhưng lại kéo dài hơn (4-12 tuần).  Đây được coi là giai đoạn chuyển tiếp giữa viêm xoang cấp tính và mãn tính.

Viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính là tình trạng viêm xoang kéo dài hơn 12 tuần. Nhiễm trùng là nguyên nhân nhưng phổ biến là ở vùng polyp mũi (hình thành các khối u mềm ở niêm mạc), vách ngăn mũi bị lệch.

Viêm xoang mãn tính ngày càng phổ biến

Bệnh được chia thành 3 loại: viêm mũi họng mãn tính không có polyp, viêm mũi họng mãn tính với polyp và viêm mũi dị ứng do nấm. Viêm mũi họng mãn tính không có polyp được xem là trường hợp phổ biến nhất, các triệu chứng của viêm xoang mãn tính cũng tương tự như viêm xoang cấp tính.

Viêm xoang tái phát

Tình trạng các bệnh nhân bị các đợt viêm xoang cấp tính tái đi tái lại trong vòng một năm thì được gọi là viêm xoang tái phát. Những người bị dị ứng và hen suyễn rất dễ mắc phải viêm xoang tái phát.

2.2 Phân loại dựa trên vị trí bị viêm xoang

Viêm xoang hàm trên

Viêm xoang hàm trên là dạng viêm xoang có triệu chứng đau nhức vùng xoang hàm trên tại các vị trí mặt, sưng quanh mắt và má và thường gây ra những cơn đau đầu.

Viêm xoang sàng

Xoang sàng nằm sâu trong hốc mũi, phía sau mặt. Mỗi khi vùng này bị viêm nhiễm, người bệnh thường cảm thấy đau nhức ở vùng gáy, bị chảy dịch mủ và ho kéo dài.

Viêm xoang trán

Bị nhiễm trùng hoặc sưng ở vùng trán và gây ra tình trạng đau nhức vùng giữa trán lan ra thái dương chính là dấu hiệu của viêm xoang trán. Nếu không chữa trị và duy trì tình trạng nặng hơn, người bệnh còn thấy đau vùng hốc mắt.

Viêm xoang bướm

Xoang bướm nằm trong thân của xương bướm và được chia làm 6 thành: thành trước, thành sau, thành trên, thành dưới và hai thành bên. Viêm xoang bướm sẽ xuất hiện các triệu chứng như sốt cao, nhức đầu, đau gáy, dịch chảy xuống mũi và họng.

Nếu không có những biện pháp điều trị kịp thời, bệnh sẽ nhanh chóng lan ra hai bên mắt và có khả năng gây tử vong

Viêm đa xoang

Là quá trình viêm niêm mạc của một hoặc nhiều xoang cùng lúc do nhiễm khuẩn từ một xoang lan sang các xoang khác. Nguyên nhân gây ra viêm đa xoang thường là dị ứng, môi trường ô nhiễm, sức đề kháng trong cơ thể bị suy giảm,…

3. Những nguyên nhân gây bệnh viêm xoang

Có nhiều nguyên nhân khác nhau để gây ra bệnh viêm xoang. Nhưng yếu tố tiên quyết chính là ô nhiễm môi trường. Chất lượng sống không còn được đảm bảo thúc đẩy quá trình phát triển của những vi sinh vật gây bệnh xuất hiện trong các hốc xoang có tiết dịch nhầy.

Sử dụng thuốc xịt thông mũi quá nhiều, hút thuốc, bơi lội hoặc lặn cũng có thể tăng nguy cơ bị viêm xoang. Một vài người có sự phát triển được gọi là polyp chặn thông xoang và gây viêm xoang.

3.1 Virus

90% trường hợp viêm xoang ở người trưởng thành bắt nguồn từ virus, tác nhân này dẫn đến xung huyết các niêm mạc mũi, gây bít tắc các lỗ dẫn lưu xoang. Trường hợp viêm xoang bắt nguồn từ virus thì hầu như các loại thuốc đều không có tác dụng, bệnh sẽ được cải thiện sau 7 ngày.

Bên cạnh đó, bạn cũng có thể sử dụng thuốc nhỏ mũi, xịt mũi nhưng không nên sử dụng hơn 5 ngày để tránh tình trạng phụ thuộc vào thuốc. Các tốt nhất chính là tiêm phòng vắc xin cúm đều đặn hàng năm để ngăn chặn viêm xoang do virus.

3.2 Vi khuẩn

Phế cầu khuẩn Streptococcus pneumoniae hoặc vi khuẩn Haemophilusenzae là các loại vi khuẩn ẩn náu bên trong khu vực khoang mũi, họng và được xem là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến viêm xoang.

Khi cơ thể con người gặp những vấn đề về sức khỏe hai loại vi khuẩn này sẽ sinh sôi và gây bệnh, cảm lạnh hơn 2 tuần, sau đó sẽ biến chứng thành viêm xoang.  Nhưng điều may mắn là vẫn có thể phòng ngừa viêm xoang do vi khuẩn nếu được tiêm vắc xin.

3.3 Hoá chất

Thời đại công nghiệp hoá, các chất thải độc hại có thể khả năng kích thích dịch nhầy tích tụ trong hốc xoang.

3.4 Dị ứng

Những người có cơ địa mẫn cảm, có tiền sử dị ứng với nhiều yếu tố như phấn hoa, bụi, lông động vật…  sẽ có nguy cơ dẫn đến viêm xoang. Theo các chuyên gia, người mắc bệnh viêm xoang do dị ứng có xu hướng nặng hơn so với các yếu tố khác.

3.5 Nấm

Những ca viêm xoang do nấm thường gặp ở những cơ thể có hệ miễn dịch yếu kém. Đây sẽ là điều kiện cho nấm sinh sôi và phát triển mạnh mẽ trong môi trường ẩm như xoang. Có rất nhiều loại nấm gây viêm nhưng chủ yếu là Aspergillus.

3.6 Bơi, lặn thường xuyên

Vì nước trong hồ bơi thường chứa clo. Chất hoá học này có thể gây kích ứng niêm mạc mũi, dẫn đến viêm mô và gây ra bệnh viêm xoang nếu bạn ngâm mình trong hồ bơi thường xuyên. Bên cạnh bơi thì bạn cũng nên hạn chế luôn lặn. Trong quá trình lặn, áp lực có thể đẩy nước vào các xoang mũi gây tổn thương các vùng mô, niêm mạc mũi.

3.7 Hút thuốc hoặc môi trường xung quanh có nhiều khói thuốc

Hít quá nhiều khói thuốc lá khiến hệ thống làm sạch xoang tự nhiên bị tổn thương,  gây kích ứng mũi, dẫn đến viêm, nhiễm trùng xoang,  ảnh hưởng nghiêm trọng đến đường hô hấp và có thể dẫn đến bệnh viêm xoang.

Tránh xa khói thuốc, giữ đường hô hấp khỏe mạnh

3.8 Cấu tạo ở vùng mũi khác thường bẩm sinh

Đường dẫn lưu hẹp, khe hở vòm miệng, lệch vách ngăn mũi…  là những trường hợp cấu tạo mũi khác thường bẩm sinh. Điều này sẽ làm tăng khả năng mắc viêm xoang, chính vì thế người bệnh nên phẫu thuật sớm để phòng ngừa các bệnh liên quan về đường hô hấp và giúp cải thiện được các triệu chứng viêm xoang.

3.9 Polyp

Polyp mũi là những u nhỏ lành tính phát triển từ các mô mũi hoặc xoang, làm cho các hốc xoang bị tắc nghẽn, ngăn dịch mũi chảy ra và gây nhiễm trùng xoang.

3.10 Thường xuyên di chuyển bằng đường hàng không

Trên máy bay, áp suất của không khí sẽ giảm, điều này sẽ gây ra áp lực tích tụ trong đầu, chặn đường dẫn khí và làm các triệu chứng của viêm xoang trở nặng.

3.11 Quá lạm dụng vào các loại thuốc xịt mũi

Sử dụng quá nhiều thuốc xịt mũi không theo chỉ định có thể làm bệnh trở nên nặng hơn.

4. Triệu chứng của viêm xoang

Bệnh viêm xoang có dấu hiệu khá giống với những triệu chứng cảm thông thường nên việc phát hiện bệnh khá khó khăn. Chỉ ở những giai đoạn nặng thì bệnh mới có những dấu hiệu đặc trưng nên người bệnh thường chủ quan ở ngay giai đoạn đầu. Sau đây là một số dấu hiệu cơ bản của viêm xoang.

4.1 Đau nhức

Cơn đau nhức có thể sẽ xuất hiện ở giữa 2 lông mày, hàm trên, giữa hai mắt, trán, hai bên mũi, tùy theo vị trí bị viêm và đau trong một khung giờ nhất định. Đây được xem là triệu chứng đặc trưng của viêm xoang.

4.2 Hiện tượng chảy dịch

Triệu chứng này thường xuyên xảy ra khi xoang bị viêm, nhiễm trùng. Tuỳ vào vị trí viêm xoang mà dịch nhầy có thể chảy ra ở phía mũi hoặc xuống họng. Tuỳ vào mức độ của bệnh mà dịch sẽ có màu trắng, đục, vàng nhạt hay màu xanh và có mùi hôi cực kì khó chịu.

Khi xuất hiện dịch nhầy ở cổ họng,  bệnh nhân luôn cảm thấy khó chịu, muốn khạc nhổ liên tục hoặc đau họng. Triệu chứng này sẽ khiến bạn ho liên tục vào ban đêm và buổi sáng hôm sau, khiến giọng nói khàn hơn và đau rát họng.

4.3 Nghẹt mũi

Khi các xoang bị nhiễm trùng, vùng niêm mạc xoang sẽ bị phù nề làm khoang mũi bị bít tắc, khiến người bệnh luôn cảm thấy khó thở, mệt mỏi trong người. Điều này sẽ ảnh hưởng ít nhiều đến khứu giác của bệnh nhân.

4.4. Điếc mũi

Viêm xoang nếu không được chữa trị sớm sẽ gây ra tình trạng phù nề, người bệnh không còn phân biệt được mùi khi ngửi do thần kinh khứu giác đã bị tổn thương nghiêm trọng.

4.5 Đau đầu

Nguyên nhân gây ra những cơn đau đầu khi bị viêm xoang là do phải chịu áp lực liên tục kết hợp với tình trạng vùng xoang bị sưng. Cơn đau dữ dội thường xuất hiện vào buổi sáng vì dịch nhầy sẽ tích tụ nhiều hơn sau một đêm. Nếu bạn ở trong môi trường có áp suất không khí thay đổi đột ngột (đi máy bay) cũng có thể  khiến triệu chứng trở nên trầm trọng hơn.

4.6 Ho và đau họng

Triệu chứng ho dai dẳng vào buổi sáng là do các dịch nhầy từ xoang đã chảy xuống sau cổ họng cả đêm. Tình trạng này còn ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ vì kích ứng họng liên tục khi nằm. Kê cao gối khi ngủ là một gợi ý tuyệt vời cho người viêm xoang để có giấc ngủ ngon vì có thể giảm mức độ và tần suất ho.

Ngoài những triệu chứng đặc trưng nói trên, viêm xoang có khiến người bệnh đau tai, đau răng, thường xuyên mệt mỏi, sốt nhẹ hay sốt cao, choáng váng mỗi khi cuối người về phía trước, đau quanh vùng mắt theo từng cơn. Khi bệnh trở nặng có thể dẫn đến bị viêm thần kinh, gây mờ mắt.

5. Biến chứng thường gặp của viêm xoang

Viêm xoang là một dạng bệnh lý không quá khó chữa trị, nhưng nếu chúng ta chủ quan không điều trị tích cực và kịp thời có thể gây ra những biến chứng sau này:

• Biến chứng ở cơ quan thị giác:  nhiễm trùng mắt chiếm tỷ lệ 85%, mù mắt 10%, viêm mô liên kết mắt.
• Biến chứng ở vùng sọ não: tụ mủ dưới màng cứng, áp xe ngoài màng cứng, viêm tắc xoang tĩnh mạch dọc trên, áp-xe não và viêm tắc tĩnh mạch xoang hang.
• Biến chứng đường hô hấp
• Biến chứng ở tai
• Biến chứng ở mạch máu
• Biến chứng ở xương

Những dấu hiệu thường gặp của các biến chứng nhiễm trùng nặng là:

• Sốt cao
• Nhức đầu
• Tinh thần trì trệ
• Mệt mỏi
• Cứng cổ
• Buồn nôn
• Mí mắt sưng phù do tụ mủ trong hốc mắt, cảm giác nặng mắt.
• Thường xuyên đau mắt dữ dội, dai dẳng và xuyên lên đỉnh đầu.
• Giảm thị lực
• Trán bị sưng

Vì những vị trí bị viêm nhiễm đều gần cơ quan thị giác nên các biến chứng đều ảnh hưởng đến mắt. Biến chứng phổ biến nhất của viêm xoang là nhiễm trùng ổ mắt chiếm tỷ lệ 85%, trong đó có khoảng 10% sẽ bị mù mắt.

Các biến chứng quỹ đạo của viêm xoang có xu hướng xảy ra ở trẻ em, người lớn tuổi, và bệnh nhân đái tháo đường có khuynh hướng chuyển sang các giai đoạn bệnh nặng hơn. Nhiễm trùng quỹ đạo bắt nguồn từ viêm xoang cạnh mũi có thể gây giảm thị lực và tử vong do giãn nội sọ. Viêm xoang cạnh mũi lan rộng và có thể dẫn đến biến chứng quỹ đạo, mù lòa và tử vong.

Trong các trường hợp viêm xoang cấp tính, có thể bị viêm mô liên kết mắt. Bệnh nhân thường xuyên đau mắt dữ dội, mí mắt sưng phù do tụ mủ trong hốc mắt. Cơn đau dai dẳng xuyên lên đỉnh đầu.

Bên cạnh những cơ quan thị giác bị ảnh hưởng, viêm xoang não cũng có thể làm tổn hại đến màng não, gây ra một số biến chứng như: viêm màng não, tụ mủ dưới màng cứng, áp xe ngoài màng cứng, viêm tắc xoang tĩnh mạch dọc trên, áp-xe não và viêm tắc tĩnh mạch xoang hang. Đây là các biến chứng về màng não ít phổ biến nhưng có nguy cơ gây tử vong cao.

Những dấu hiệu thường gặp của các biến chứng nhiễm trùng nặng là sốt cao, nhức đầu, tinh thần trì trệ, mệt mỏi, cứng cổ và buồn nôn. Nếu không kịp thời chữa trị, các biến chứng có thể trở nặng và dẫn đến tử vong.

Những thông tin cần nắm về viêm mũi dị ứng

6. Cách phòng ngừa bệnh viêm xoang

Phòng bệnh vẫn hơn chữa bệnh, cách tốt nhất để thoát viêm xoang chính là áp dụng một số phương pháp phòng ngừa sau đây:

6.1 Đối với người lớn

• Tránh để đường hô hấp bị viêm nhiễm bằng cách: rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, hạn chế tiếp xúc với những người bị cảm lạnh, giữ ấm cơ thể.
• Giữ không gian sống luôn sạch sẽ, dọn dẹp phòng ốc để vi khuẩn và nấm mốc không sinh sôi.
• Không tiếp xúc với khói thuốc và không khí ô nhiễm, những điều này có thể gây kích ứng, làm viêm phổi và viêm đường hô hấp.
• Đeo khẩu trang, áo khoác, mũ, khăn choàng…mỗi khi ra ngoài để bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh, đặc biệt là thời tiết lạnh.
• Tránh các tác nhân gây dị ứng đường hô hấp như lông thú cưng, phấn hoa, nước hoa.. nếu cơ thể bạn dễ bị kích ứng.
• Thường xuyên rửa mũi bằng các dung dịch trị viêm xoang có chứa các thành phần như Oxymetazoline, Budesonide, Naphazoline, Xylometazoline,…
• Sử dụng máy tạo độ ẩm
• Tránh để lỗ mũi đối diện trực tiếp với luồng gió của máy quạt hoặc máy lạnh.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý, bổ sung nhiều dưỡng chất giúp tăng sức đề kháng như vitamin C và hạn chế những thực phẩm có thể gây dị ứng, kích ứng.
• Cần xử lý nhanh chóng nếu bị nước chảy vào lỗ mũi, lỗ tai khi đi bơi hoặc đi tắm, tránh việc tổn thương vùng xoang.
• Tăng cường sức đề kháng của cơ thể bằng cách vận động thường xuyên, nâng cao sức bền.
• Giảm những căng thẳng khi làm việc, học tập khiến cơ  thể mệt mỏi. Điều này có thể khiến hệ miễn dịch của bạn suy yếu và tạo cơ hội cho vi khuẩn, virus tấn công. Chính vì thế, hãy cải thiện thói quen sống và luôn dành thời gian để cải thiện chất lượng sống.

6.2 Đối với trẻ em

• Sử dụng máy tạo độ ẩm nếu sống trong môi trường không khí quá khô
• Tránh để bé hít phải khói thuốc lá và các tác nhân gây dị ứng cho trẻ.
• Hạn chế cho bé đi bơi trong hồ bơi để mũi bé không bị gây kích ứng
• Hướng dẫn trẻ đeo khẩu trang và rửa tay đúng cách bằng xà phòng.

• Không để trẻ tiếp xúc với những người bị cảm lạnh hoặc bị viêm đường hô hấp
• Đưa trẻ đi tiêm chủng vắc-xin ngừa cúm và các bệnh về đường hô hấp đúng hẹn
• Đưa trẻ đến ngay các phòng khám hoặc cơ sở y tế nếu trẻ xuất hiện các triệu chứng sổ mũi, nghẹt mũi kéo dài.
• Vệ sinh mũi thường xuyên cho trẻ bằng các dung dịch rửa mũi, sản phẩm hỗ trợ điều trị.
• Đến ngay các trung tâm y tế hoặc bệnh viện thăm khám nếu xuất hiện các triệu chứng như: nghẹt mũi, chảy mũi, sổ mũi, hắt xì… để có thể kịp thời điều trị và phòng ngừa bệnh.

7. Nên làm gì khi bị viêm xoang?

Khi xuất hiện các triệu chứng của bệnh viêm xoang, người bệnh nên đến những nơi chuyên khoa tai mũi họng để được bác sĩ thăm khám và đưa ra hướng điều trị phù hợp như: xông mũi, rửa mũi hay sử dụng thuốc. Nếu tình trạng nặng hơn bác sĩ có thể yêu cầu phải tiến hành phẫu thuật.

Như các bạn thấy đấy, chỉ với một số cách đơn giản, chúng ta đã có thể phòng ngừa và ngăn chặn các triệu chứng viêm xoang ngay tại nhà. Đây không phải là một căn bệnh nan y, nếu được phát hiện sớm và được điều trị kịp thời chắc chắn không còn là nỗi lo của mọi người.

Qua một vài thông tin cơ bản trên, hi vọng bạn và gia đình có thể phòng tránh được viêm xoang một cách an toàn và hiệu quả nhất.

Tìm hiểu thêm bài viết hay:
>> Viêm xoang sàng hai bên là gì? Tìm hiểu những biểu hiện và nguyên nhân gây bệnh
>> Triệu chứng viêm xoang cấp, nguyên nhân và cách điều trị